تولین  :                           آنکه بسیار ظریف دیده می شود، آینه
توماقان  :                         گل نیلوفر
تونا  :                              نام ترکی رود« دونای» که پس از رود وولگا واقع در اروپا طولانی ترین محسوب می شود
جئیران  :                          غزال ،آهو
جان ایپک  :                       آنکه روح وقلبش همچون ابریشم لطیف وظریف است
جان سِئل  :                       متعلّق به روح وجان ،زنده وجاندار
جان سونار :                       کسیکه جان ودلش رادر تَبَق اخلاص گذارد ،آنکه از جانش نیزدریغ نورزد
جان سوی  :                       آنکه از تبارنیاکانی نیکو وقدرتمند باشد
جان شَن  :                        مسرور وبانشاط ،خوشبخت ، خوشحال وسرزنده
جَرَن  :                              جیران،گوزن ماده،کاربرداین نام بصورت «جَران »نیزدیده می شود
جیلوه لی  :                        باناز وغمزه ،آنکه عشوه وکرشمه کند
جیلوه ناز  :                         نازنین ،دارای ناز وغمزه ،عشوه گر
چئچئن :                            زیبا،برازنده وخوشایند
چاغداش  :                        معاصر، هم عصر، زندگی کردن در یک برهۀ زمانی واحد
چاغری  :                           شاهین شکاری ،طرلان؛ دعوت کردن ،بیانیه ،فراخواندن
چاغلار  :                            آبشار، آبی که جوشان وهمراه باغلیان وکف جاری گردد
چاغلایان  :                          آبشار،آبشار مصنوعی ،آب یارودی که از یک مکان مرتفع سرازیر گردد
چاقیر  :                             نام مخلوط با خاکستری ،پرنده شاهین تند وتیزودرشت
چایلان  :                           ماسه زار ،ریگزار
چلنگ  :                           حلقه گل ، تاج طلایی یانقره ای
چولپان  :                          ستارۀ زهریاناهید،ونوس
چیچک  :                          شکوفه ، گلهای گیاهان ودرختان که دارای رنگها ورایحه های متنوّعند
چیچک ناز :                       نازنین همانند گل ،زیبا رخسارعشوه گر
چیلَک  :                          گیاه توت فرنگی ومیوۀ آن
چیم ناز  :                         بسیار ناز کننده ،دارای عشوه وناز
حاک سال  :                     منسوب به حق وحقیقت ،درارتباط با حق
حورال :                           آزاد، مستقل،آزاده
خاتون :                          درزن ،عیال،زوجه وهمسر
خانیم  :                          عنوانی است مختص بانوان وبرگرفته از کلمه خان
خانیم زَر :                       خانمی نظیر طلا
دادلی  :                        خوشمزه،بامزه
داغشَن  :                      شادی وسرور کوهستان
دالغا :                           موج
دانشن  :                      فجر شادی
دَفنه  :                         درخت همیشه سبز که ازبرگهایش‎درصنایع غذایی‎استفاده میشود،درختچۀ غاز،درختچۀ برگ بو
دَنیز  :                           دریا ، قسمت دریاهای زمین،دریای آب شور که با خشکی احاطه شود،وسیع،افزون،بی نهایت
دورا  :                           قله کوه
دور تَکین  :                    همچون دُرّ،نظیر مروارید ،عزیز ودوست داشتنی
دوردانه :                       دانه مروارید،دُرّ،لٶلٶ،عزیزومحبوب،خلف یااولاد گرامی ودوست داشتنی
دورنا :                          درنا
دوزگون  :                      راست ودرست،عاری ازکجی وانحراف،مطابق باقاعده واصول ،بدون کمی وکاستی،کامل
دوزلو :                           بانمک ،ملیح ،باملاحت
دولغون :                        پر ،تمام
دولقون  :                        تمام وکامل ،پروانباشته شده ، دارای مضمون،مهم،والا،برتر
دونیا  :                           کائنات ،کرۀ زمین ،عالم هستی ،عالم اجتماعی انسانها
دویسال  :                       دارای احساس وعاطفه ،صاحب حس وادراک واندر یافت ظریف،حسّاس
دویغو :                           درک ودریافت حوادث عالم خارج،قابلیت فهم وادراک،متوجه شدن وآگاهی یافتن
دیرلیک  :                        آسایش ،امن وامان ،آرامش ،حیات ،تفاهم وسازش متقابل
دیکمَن :                          رأس ،نوک ،قلۀ کوه
دیلَک :                            آرزو وخواسته،مراد،خواهش
دٶکمن  :                          جذاب،برازنده ولایق
دٶنوش  :                         تغییر و تحول اساسی جهت توسعه وگسترش چیزی ونیز ترقی وپیشرفت می باشد
رشمه  :                           روبان یا لنتی که به منظور زینت استفاده می شود
ریما  :                              نام قدیم در یاچه ارومیه .
زئینَب  :                            نگین سنگی قیمتی ،جواهرات ،زینت پدر

بَن شَن  :                     من خوشبخت هستم ،بختیار ونیک اقبالم ،من شاد ومسرورم
بنفشه  :                      مَنَکشه
بَن گول  :                      گل ویا شکوفه خالدار
بَنگین  :                        دائمی ،جاویدان وابدی
بَن لی :                        آنکه در چهره ویا پیکرش خال داشته باشد ،دارای خال یا لکه
بَنیجه  :                        ابدی، جاودان ، بی انتها ،ماندگار وهمیشگی
بولود :                           ابر ،بخار
بیرجه  :                        واحد ،تک ،یگانه ،یکی
بیرسَن  :                       آنکه یکی باشد،بی بَدیل،یکّه وتنها
بیر گول  :                       گل بی مثل ومانند،گل یگانه وَبدیل
بیلگه  :                         عالم ،انسان مُدرک ،صاحب معلومات ومحفوظات ذهنی عمیق ووسیع
بیلگی  :                        علم ودانش ،سواد ومعلومات ،معرفت وآگاهی
بیلگین  :                        عالم ،صاحب دانش وفضیلت
پارلا  :                           بدرخش!تابناک شو !
پارلار  :                         نور می افشاند ،می درخشد
پارلاش  :                       روشنی ،درخشندگی
پارلاک  :                         نورافشان ،بَرّاق وتابناک
پَتَک  :                           کندو
پَک اؤز  :                        دارای صبرواستقامت
پیرلانتا  :                        برلیان ،الماس تراش خورده ،سنگ ذی قیمتی که در برابرنوربه رنگهای زیبا ومتنوعی گراید
پینار :                            چشمه ،چشمۀ جوشان آب اززمین
تئللی  :                         دختری با گیسوی بلندوزیبا ،دارای زلفهای زیباومُزیِّن
تئل نار :                         زیبارویی که موهایش درخشان چون آتش است
تئلناز :                           دختری با گیسوی ناز وقشنگ
تئل نور  :                        دارای موهای شفاف وبرّاق
تابراک  :                         سرزنده ،زرنگ وکاری ،قبراق وسرحال
تاتلی  :                         بامزه وبانمک
تاچلی :                         آنکه تاج برسرداشته باشد
تارو  :                           به حالت ظریف درآورنده ،به هیجان آمدن ،عصبانی گشتن
تاریم  :                          چادر ،خانه ،مکان ،سر پوشیده
تالکوک  :                       محل اتصال کوه هابه همدیگر
تان آک  :                        سرخی افق ،عجیب وغریب
تان آل  :                         نظیرشفق ،مایۀ حیرت ،عجیب
تان زَر :                          طلای غیر عادی وعجیب
تان سو  :                       خارق العاده ،بسیارعجیب
تان گول :                        گلی که صبح زود بشکفد ،گل صبحگاهی
تان ییلدیز :                      ستاره ،زهره ،ونوس
تایسیز  :                        بی همتا
تَجیم  :                          تجارت ،خرید وفروش
تَرگول  :                         گل نوشکفته ،شکوفه تازه
تَرنیسه  :                       دختر جوان وبا طراوت
تَک آی  :                        ماه یگانه ،ماه تک وبی همتا ،زیباروی بی نظیر
تَکسین  :                        یکی یکدانه ،یگانه ،بی نظیر
تَک گول  :                       گل بی نظیر،آنکه در زیبایی بی نظیراست
تَگیر :                            ارزش ،بهاء ،قیمت
َتن آی  :                        همانند وهمسان ماه ،نظیرماه
توپاز  :                          نوعی سنگ الوان وقیمتی
توراج  :                          نوعی پرنده از تیرۀ ماکیان شبیه به مرغ باگوشت بسیار لذیذ
تویقو(دویغو) :                  احساس ،عاطفه ،درک
توران  :                          نامی بود که ایرانیان باستان به محل زندگی وسرزمین ترکهانسبت دادند ،زیستگاه ترکها
تورانلی  :                        اهل توران زمین،ترک
تورک تَن  :                       از جمعیت وتبار ترکها
تورمَن  :                         مرغوب وبا کیفیت ،اعلا
تورناز :                           دخترترک ونازدار

َزرتکین :                           دختر یابانویی که نظیرطلااست ،همانند طلا
زَرخانیم  :                          خانمی نظیرطلا ،زیبا روی
زَرلی  :                              پوشانده شده باطلا ،مزیّن به طلا
زومرود (زُمُرد ) :                   سنگی قیمتی وبراق به رنگ سبز
ژاریک  :                             درخشنده ،منوّر
ژالین  :                              شعله
ژَمیس  :                            میوه ،ثمر
سئچکین  :                         ممتاز،لایق گزینش ،برگزیده
سئزال  :                            دارای احساس ،درک کننده ،فهمنده ،حسَاس
سئزَر :                               آنکه بتواند درک کند
سئل شن  :                        سیل شادی
سئلناز  :                            سیل ناز وعشوه ،دنیایی از قشنگی
سئودا (سودا) :                   عشق ومحبّت،سُودا ،عشق شدید،میل ورغبت،هوس وخواسته،آرزو
سئودیم  :                          علاقه مند شدم ،پسندیدم
سئوَر :                              دوست دارنده وعاشق،محبوب ودوست داشتنی
سئوسای  :                        احترام متقابل در عشق ورفیق
سئوشن  :                         شادی را دوست دار
سئوکال  :                          محبوبیّت داشته باش وزندگی کن ،حس صداقت درعشق
سئوگی  :                         احساس علاقه ودوستی
سئوگیم  :                         بیان واژه «سئوگی»اززبان اول شخص مفرد
سئوَن  :                           دلباخته شونده
سئوناز :                           نازدوست ،عشق ناز
سئویل  :                          دوست داشتنی ،لایق ، محبوب ، شایستۀ دوست داشته شدن
سئویم  :                          جذّاب ،جلب کننده
سئوین  :                          خوشحال گشتن ، شادمان ومسرور شدن
سئوینج  :                         حس شعف وشادی ،فرح
ساچلی  :                         گیسوی بلند
ساچناز  :                         دختری که گیسوان قشنگی دارد
سارا  :                             قوت و جسارت
سارای  :                          ماه زرد و روشن،نام یکی ازآبادیها درجزیرۀ شاهی دریاچۀ ارومیه .
سارین  :                          ترانه
ساناز :                            بی همتا ،کم نظیر
سانای  :                          محترم ،لایق احترام
سایا  :                            یک رنگ وبی ریا
سایات  :                          دارای نام وجاه
سایرا(سِهره یاسِیره ) :        آواز خواندن ،چه چه زدن ،بلبل
سایراش :                         نجوا کردن ،زمزمه نمودن ،به آرامی آواز خواندن
سایراو  :                          پرندۀ آوازه خوان ،بلبل
سایقی :                         احترام ،حرمت ،ادب ونزاکت
سایقین  :                         حرمت نشان دهنده ، احترام گذارنده ،انسان شایسته احترام
سای گول  :                      گل مورد احترام ،زیبارخساری که لایق احترام است
سایلان :                           مورد احترام ،معتبر ومحترم
سایلاو  :                          نماینده ،وکیل ،برگزیده
سایین  :                          لایق حرمت ،محترم ،آنکه دیگران باوی محترمانه رفتارنمایند
سَرپیل  :                          پاشیدن ،پراکنده گشتن ،جهیدن
سَرمین  :                         محجوب ،باحیا ،آبرومند
سرین  :                          صبور بودن
سَلما  :                          برگ درشت ،برگ پهن
سَلَن  :                          صدا ،آوای موزون ،لحن خوش ودلنشین ،آهنگ
سورمه  :                        ماده ای که بانوان بر چشم کشند ،کَحل
سوسن  :                       دراصل «شوسانّا» است گیاهی از تیره زنبق دارای برگهای زیباو خوشبو،این(نام بین المللی)
سولماز :                         آنکه تازگی وطراوتش راحفظ کند،همیشه شاداب،به دوراز پژمردگی
سومَر :                          قوم سومریان که بنابه نظریۀ بسیاری ازدانشمندان ازاقوام ترک بوده .
سونا :                           قو،اُردک ،اردکی که در ناحیۀ سرش پرهای سبزرنگ دارد،جهت مدح زیبا رویان
سونار :                           تقدیم می کند ،اهدا می نماید

تولین  :                           آنکه بسیار ظریف دیده می شود، آینه
توماقان  :                         گل نیلوفر
تونا  :                              نام ترکی رود« دونای» که پس از رود وولگا واقع در اروپا طولانی ترین محسوب می شود
جئیران  :                          غزال ،آهو
جان ایپک  :                       آنکه روح وقلبش همچون ابریشم لطیف وظریف است
جان سِئل  :                       متعلّق به روح وجان ،زنده وجاندار
جان سونار :                       کسیکه جان ودلش رادر تَبَق اخلاص گذارد ،آنکه از جانش نیزدریغ نورزد
جان سوی  :                       آنکه از تبارنیاکانی نیکو وقدرتمند باشد
جان شَن  :                        مسرور وبانشاط ،خوشبخت ، خوشحال وسرزنده
جَرَن  :                              جیران،گوزن ماده،کاربرداین نام بصورت «جَران »نیزدیده می شود
جیلوه لی  :                        باناز وغمزه ،آنکه عشوه وکرشمه کند
جیلوه ناز  :                         نازنین ،دارای ناز وغمزه ،عشوه گر
چئچئن :                            زیبا،برازنده وخوشایند
چاغداش  :                        معاصر، هم عصر، زندگی کردن در یک برهۀ زمانی واحد
چاغری  :                           شاهین شکاری ،طرلان؛ دعوت کردن ،بیانیه ،فراخواندن
چاغلار  :                            آبشار، آبی که جوشان وهمراه باغلیان وکف جاری گردد
چاغلایان  :                          آبشار،آبشار مصنوعی ،آب یارودی که از یک مکان مرتفع سرازیر گردد
چاقیر  :                             نام مخلوط با خاکستری ،پرنده شاهین تند وتیزودرشت
چایلان  :                           ماسه زار ،ریگزار
چلنگ  :                           حلقه گل ، تاج طلایی یانقره ای
چولپان  :                          ستارۀ زهریاناهید،ونوس
چیچک  :                          شکوفه ، گلهای گیاهان ودرختان که دارای رنگها ورایحه های متنوّعند
چیچک ناز :                       نازنین همانند گل ،زیبا رخسارعشوه گر
چیلَک  :                          گیاه توت فرنگی ومیوۀ آن
چیم ناز  :                         بسیار ناز کننده ،دارای عشوه وناز
حاک سال  :                     منسوب به حق وحقیقت ،درارتباط با حق
حورال :                           آزاد، مستقل،آزاده
خاتون :                          درزن ،عیال،زوجه وهمسر
خانیم  :                          عنوانی است مختص بانوان وبرگرفته از کلمه خان
خانیم زَر :                       خانمی نظیر طلا
دادلی  :                        خوشمزه،بامزه
داغشَن  :                      شادی وسرور کوهستان
دالغا :                           موج
دانشن  :                      فجر شادی
دَفنه  :                         درخت همیشه سبز که ازبرگهایش‎درصنایع غذایی‎استفاده میشود،درختچۀ غاز،درختچۀ برگ بو
دَنیز  :                           دریا ، قسمت دریاهای زمین،دریای آب شور که با خشکی احاطه شود،وسیع،افزون،بی نهایت
دورا  :                           قله کوه
دور تَکین  :                    همچون دُرّ،نظیر مروارید ،عزیز ودوست داشتنی
دوردانه :                       دانه مروارید،دُرّ،لٶلٶ،عزیزومحبوب،خلف یااولاد گرامی ودوست داشتنی
دورنا :                          درنا
دوزگون  :                      راست ودرست،عاری ازکجی وانحراف،مطابق باقاعده واصول ،بدون کمی وکاستی،کامل
دوزلو :                           بانمک ،ملیح ،باملاحت
دولغون :                        پر ،تمام
دولقون  :                        تمام وکامل ،پروانباشته شده ، دارای مضمون،مهم،والا،برتر
دونیا  :                           کائنات ،کرۀ زمین ،عالم هستی ،عالم اجتماعی انسانها
دویسال  :                       دارای احساس وعاطفه ،صاحب حس وادراک واندر یافت ظریف،حسّاس
دویغو :                           درک ودریافت حوادث عالم خارج،قابلیت فهم وادراک،متوجه شدن وآگاهی یافتن
دیرلیک  :                        آسایش ،امن وامان ،آرامش ،حیات ،تفاهم وسازش متقابل
دیکمَن :                          رأس ،نوک ،قلۀ کوه
دیلَک :                            آرزو وخواسته،مراد،خواهش
دٶکمن  :                          جذاب،برازنده ولایق
دٶنوش  :                         تغییر و تحول اساسی جهت توسعه وگسترش چیزی ونیز ترقی وپیشرفت می باشد
رشمه  :                           روبان یا لنتی که به منظور زینت استفاده می شود
ریما  :                              نام قدیم در یاچه ارومیه .
زئینَب  :                            نگین سنگی قیمتی ،جواهرات ،زینت پدر

بَنزَر  :                          شبیه ،نظیر،مانند ،شایسته ،مناسب
بَن شَن  :                     من خوشبخت هستم ،بختیار ونیک اقبالم ،من شاد ومسرورم
بنفشه  :                      مَنَکشه
بَن گول  :                      گل ویا شکوفه خالدار
بَنگین  :                        دائمی ،جاویدان وابدی
بَن لی :                        آنکه در چهره ویا پیکرش خال داشته باشد ،دارای خال یا لکه
بَنیجه  :                        ابدی، جاودان ، بی انتها ،ماندگار وهمیشگی
بولود :                           ابر ،بخار
بیرجه  :                        واحد ،تک ،یگانه ،یکی
بیرسَن  :                       آنکه یکی باشد،بی بَدیل،یکّه وتنها
بیر گول  :                       گل بی مثل ومانند،گل یگانه وَبدیل
بیلگه  :                         عالم ،انسان مُدرک ،صاحب معلومات ومحفوظات ذهنی عمیق ووسیع
بیلگی  :                        علم ودانش ،سواد ومعلومات ،معرفت وآگاهی
بیلگین  :                        عالم ،صاحب دانش وفضیلت
پارلا  :                           بدرخش!تابناک شو !
پارلار  :                         نور می افشاند ،می درخشد
پارلاش  :                       روشنی ،درخشندگی
پارلاک  :                         نورافشان ،بَرّاق وتابناک
پَتَک  :                           کندو
پَک اؤز  :                        دارای صبرواستقامت
پیرلانتا  :                        برلیان ،الماس تراش خورده ،سنگ ذی قیمتی که در برابرنوربه رنگهای زیبا ومتنوعی گراید
پینار :                            چشمه ،چشمۀ جوشان آب اززمین
تئللی  :                         دختری با گیسوی بلندوزیبا ،دارای زلفهای زیباومُزیِّن
تئل نار :                         زیبارویی که موهایش درخشان چون آتش است
تئلناز :                           دختری با گیسوی ناز وقشنگ
تئل نور  :                        دارای موهای شفاف وبرّاق
تابراک  :                         سرزنده ،زرنگ وکاری ،قبراق وسرحال
تاتلی  :                         بامزه وبانمک
تاچلی :                         آنکه تاج برسرداشته باشد
تارو  :                           به حالت ظریف درآورنده ،به هیجان آمدن ،عصبانی گشتن
تاریم  :                          چادر ،خانه ،مکان ،سر پوشیده
تالکوک  :                       محل اتصال کوه هابه همدیگر
تان آک  :                        سرخی افق ،عجیب وغریب
تان آل  :                         نظیرشفق ،مایۀ حیرت ،عجیب
تان زَر :                          طلای غیر عادی وعجیب
تان سو  :                       خارق العاده ،بسیارعجیب
تان گول :                        گلی که صبح زود بشکفد ،گل صبحگاهی
تان ییلدیز :                      ستاره ،زهره ،ونوس
تایسیز  :                        بی همتا
تَجیم  :                          تجارت ،خرید وفروش
تَرگول  :                         گل نوشکفته ،شکوفه تازه
تَرنیسه  :                       دختر جوان وبا طراوت
تَک آی  :                        ماه یگانه ،ماه تک وبی همتا ،زیباروی بی نظیر
تَکسین  :                        یکی یکدانه ،یگانه ،بی نظیر
تَک گول  :                       گل بی نظیر،آنکه در زیبایی بی نظیراست
تَگیر :                            ارزش ،بهاء ،قیمت
َتن آی  :                        همانند وهمسان ماه ،نظیرماه
توپاز  :                          نوعی سنگ الوان وقیمتی
توراج  :                          نوعی پرنده از تیرۀ ماکیان شبیه به مرغ باگوشت بسیار لذیذ
تویقو(دویغو) :                  احساس ،عاطفه ،درک
توران  :                          نامی بود که ایرانیان باستان به محل زندگی وسرزمین ترکهانسبت دادند ،زیستگاه ترکها
تورانلی  :                        اهل توران زمین،ترک
تورک تَن  :                       از جمعیت وتبار ترکها
تورمَن  :                         مرغوب وبا کیفیت ،اعلا
تورناز :                           دخترترک ونازدار

همدمی غنچه گولی  باغچاسی باغبانی وارییمش

کونلومو آلدی الیمدن   او گوزل  بیر باخیشیلا

نه بیله یدیم گوزلین قصد پریشانی وارییمش

من  سانیردیم  که  گوزلدیر  و  مقدس دیر عشق

نه بیله یدیم که  بو عشقینده یالانی واریمیش

آردی  وار

منیم عزیز دوستلاریم  سیرداشلاریم  و قارداشلاریم بو شعر منیم اوزومه عایتدید اونون ایچین ده  آردینی یازا  بیلمیرم بوردا   چون اگر تانری  قسنت ائله سه  ایستیرم بیر کتابی  وورام   اونون ایچینده  بوتون اوز شعرله ریمی  یاریسین  یازمامیشام     سایقیلار و سئوگیلرله  سهند   

سن  باخیب و دولاندین . گولدون  و دانیشدین.منیسه بو  یالان  سوزلرینله    و سیزه ایناندیگیم اوچون  بوتون  یاشاییشیم  اولدی  ویران

گمان  بیر باخیشدی . گمان بیر  نفس دی .  بیر امید دی .آما  سیز مندن بوتون  گمانلاریدا  آلدینیز

من  بوتون یاشاییشیم  بویو بیر سئوگیله  توتوندوم . حایاتا  بیر باخیشلا  قالدیم .و بیر گون ایسته دیم کی بو  تک سئوگی کی اوره گیمده  بونو قوی  ایکی  ائدیم و سیزه باخدیم و  سیزیده بو سئوگینین یانیندا  سئودیم اما 12  ایل  سونرا  بیلدیم  که  منیم قلبیم بیر سئوگیدن  باشقا  آیری سئوگییه  توتوناماز . و یئر وئره مز   من  بیر تک  سنی  سئودیم

من  و

من     تکجه آذربایجانی سئودیم 

سایقیلارلا  ائل اوغلو

و یک شعر زیبا از  شاعر موذنی

ای  صبا بر من دل خسته   ز یارم چه  خبر؟

از دل آرام من آن چشم خمارم  چه خبر ؟

دردمکنون  دلم را به که  اظهار کنم

تو بگو  من خبر از یار ندارم  چه  خبر؟

بوی عطر گل یارم ز نسیم سحری

به مشامم رسد اما ز نگارم چه خبر؟

ناله بلبل شیدا همه از بحر گل است

گل رانی خبر از این دل زارم چه خبر؟

                  سحر آوای {موذن} چه صفا بخش دل است

                خفتگان سحری از شب تارم چه خبر؟

همه بشرند اما بعضی ها انسان اند

دکتر علی شریعتی

ترجیح می دهم با کفش هایم در خیبان راه بروم و به خدا فکر کنم تا اینکه در مسجد بنشینم و به کفشهایم فکر کنم.

دکتر علی شریعتی

امروز گرسنگی فکر از گرسنگی نان فاجعه انگیز تر است.

دکتر علی شریعتی

به چه دستی زدی آن ساز شبانگاهی را
که خود از رقت آن بی خود و بی هوش شدی

تو به صد نغمه زبان بودی و دلها همه گوش
چه شنفتی که زبان بستی و خود گوش شدی

خلق را گر چه وفا نیست و لیکن گل من
نه گمان دار که رفتی و فراموش شدی

تا ابد خاطر ما خونی و رنگین از تست
تو هم آمیخته با خون سیاوش شدی

ناز می کرد به پیراهن نازک تن تو
نازنینا چه خبر شد که کفن پوش شدی

چنگی معبد گردون شوی ای رشک ملک
که به ناهید فلک همسر و همدوش شدی

شمع شبهای سیه بودی و لبخند زنان
با نسیم دم اسحار هم آغوش شدی

شب مگر حور بهشتیت به بالین آمد
که تواش شیفته زلف و بناگوش شدی

باز در خواب شب دوش ترا می دیدم
وای بر من که توام خواب شب دوش شدی

ای مزاری که صبا خفته به زیر سنگت
به چه گنجینه اسرار که سرپوش شدی

ای سرشگ این همه لبریز شدن آن تو نیست
آتشی بود در این سینه که در جوش شدی

شهریارا به جگر نیش زند تشنگیم
که چرا دور از آن چشمه پرنوش شدی

عمر دنیا به سر آمد که صبا می میرد
ورنه آتشکده عشق کجا می میرد؟

صبر کردم به همه داغ عزیزان یارب
که هنرپیشه اش از غصه چرا می میرد

غسلش از اشک دهید و کفن از آه کنید
رخ متابید خدا را که وفا می میرد

به غم انگیزترین نوحه بنالی ای دل
که هنر می رود و شور و نوا می میرد

شمع دلها همه گو اشک شو از دیده بریز
این چه دردیست خدایا که دوا می میرد

هر کجا درد و غمی هست بمیرد به دوا
کاخرین کوکبه ذوق و صفا می میرد

آخرین شور و نوا بدرقه راه صبا
که دل انگیزترین نغمه سرا می میرد

از وفاداری این قبله ارباب هنر
این عزیزی است که با وی دل ما می میرد

از محیط خفقان آور تهران پرسید
این صبوری نتوانم که صبا می میرد

شهریارا نه صبا مرده، خدا را بس کن
آنکه شد زنده جاوید کجا می میرد؟

هر  گئجه  صاباح  اولاجاق دئیه  یاتیرام  

اما  باش آغاریب  یئندی قاشا  و اورگیمده کی  تکجه  اولان  آرزیم

هله ده  گئلیب  چاتمادی  و یئنه ده  بو گئجه  باش  یاستیقا   قویوب و صاباحا

بیر اومودلا   گوزتیکیب  و یاتاجام

بلکه ده  یاتان  تک من دگیلم بوتون  آذربایجان میللتی دی . . .

بلکه ده . . .

اما  منه  یئنه ده اومودلا یاتاجام  هر گئجه نی .  بلکه. . . .

بلکه اوزاقلارا من گئدم سنسیز

داریخما سئوگیلیم   داریخما منسیز

باشیما قار یاغیب  قلبیمه  نیسگیل

آغلاما سئوگیلیم آغلاما  بیر گول

منه اولان عشقین اوریندن  سیل

داریخما سئوگیلیم   داریخما منسیز

گئدیرم  بلکی هئچ  گوئرمه دیم  سنی

حاققینی  حلال ائت   سئویرسن منی

سنده بیلیسن کی    سئومیشیم سنی

داریخما سئوگیلیم  داریخما  منسیز

دئمیشدیم اوزومه  گئده جم   سسیز

کیمسه اویانمایا  کیمسه بیلمه یه

من چوخدان گئتمیشم   قلبیمدی یازیر

داریخما  سئوگیلیم  داریخما  منسیز

اوره گیمده   سنین  عشق و وقارین

بیر یانیندا  سسین  هارای  هاوارین

نییه   یئخدین  سن بو عشقین  دووارین

داریخما  سئوگیلیم داریخما منسیز

 نه سن آغلا نه من  سنسیز اوزولوم

گوز یاشی تک  یاناغیان  دوزولوم

غروروم تک     دوداغیندا   ازیلیم

داریخما  سئوگیلیم  داریخما منسیز

اورگیمده  بوز باغلاییب   دونورام

دئمه بیلمیر  اینان    سنی قانیرام

سنه خاطیر  بورا  لاردان  قاچیرام

داریخما سئوگیلیم  داریخما منسیز

آدم هاي بزرگ در باره ايده ها سخن مي گويند

آدم هاي متوسط در باره چيزها سخن مي گويند

آدم هاي كوچك پشت سر ديگران سخن مي گويند

 آدم هاي بزرگ درد ديگران را دارند

آدم هاي متوسط درد خودشان را دارند

 آدم هاي كوچك بي دردند

  آدم هاي بزرگ عظمت ديگران را مي بينند

آدم هاي متوسط به دنبال عظمت خود هستند

 آدم هاي كوچك عظمت خود را در تحقير ديگران مي بينند

 آدم هاي بزرگ به دنبال كسب حكمت هستند

 آدم هاي متوسط به دنبال كسب دانش هستند

 آدم هاي كوچك به دنبال كسب سواد هستند 

 آدم هاي بزرگ به دنبال طرح پرسش هاي بي پاسخ هستند

 آدم هاي متوسط پرسش هائي مي پرسند كه پاسخ دارد

 آدم هاي كوچك مي پندارند پاسخ همه پرسش ها را مي دانند

آدم هاي بزرگ به دنبال خلق مسئله هستند

 آدم هاي متوسط به دنبال حل مسئله هستند

آدم هاي كوچك مسئله ندارند

   آدم هاي بزرگ سكوت را براي سخن گفتن برمي گزينند

 آدم هاي متوسط گاه سكوت را بر سخن گفتن ترجيح مي دهند

 آدم هاي كوچك با سخن گفتن بسيار، فرصت سكوت را از خود مي گيرند

ستارخان نوشته بود:من هیچ وقت گریه نمیکنم چون اگه اشک میریختم آزربایجان شکست میخورد و اگر ازربایجان شکست میخورد ایران زمین میخورد ...اما تو مشروطه دو بار اون هم تو یه شب اشک ریختم ...

حدود 9 ماه بود تحت فشار بودیم ..بدون غذا .. بدون لباس.. از قرار گاه اومدم بیرون ...چشمم به یک زن  افتاد با یه بچه تو بغلش .. دیدم که بچه از بغل مادرش اومد پایین و چهار دست پا رفت به طرف بوته علف ...علف رو از ریشه درآورد و از شدت گرسنگی شروع کرد خاک ریشه ها  رو خوردن ... با خودم گفتم آلان مادر اون بچه  به من فحش میده و میگه لعنت به ستارخان که مارو به این روز انداخته...

اما... مادر کودک اومد طرفش و بچش رو بغل کرد و گفت : عیبی نداره فرزندم ...

خاک میخوریم اما خاک نمیدهیم ...

اونجا بود که اشکم در اومد ... با خودم گفتم باید امشب حمله کنیم ... رفتم و به سربازام گفتم باید امشب حمله کنیم ... یه سردار میخاهم که بره و به باقرخان خبر بده که بعد از نماز صبح حمله میکنیم ...اما بدونید هر کس برود اومدی برای زنده موندنش نیست... یکی بلند شد و گفت : من میرم !گفتم نه تو زن بچه داری .. یکی دیگه بلند شد گفتم نه تو مادرت تنها میمونه .... یه نفر بلند شد گفت من میرم چون من نه  زن و بچه دارم نه پدر مادر ...گفتم باشه .. صبح یه اسب بهش دادم و رفت

اون سردار جوون  رفته بود و خبر داده بود و وقت برگشتن از پشت با تیر زده بودنش ... خودش را به زور رسونده بود به قرارگاه ... به طبیب گفتم این از سربازهای خوبه منه ...سعی کن حتما معالجش کنی ...

طبیب چند دقیقه بعد با گریه از چادر اومد بیرون و بهم گفت : سردار !! تو چطور سرداری هستی که هنوز نفهمیدی سربازت زنه یا مرده ... اونجا بود که فهمیدم اون زن موها شو کوتاه کرده بود و اومده بود تو میدون و وقتی طبیب میخاست معالجه ش کنه به خاطر این که بدنش را  لخت نمبینه نذاشته بود پیرهنش رو دربیاره ...دوباره اشکم ریخت

ایشیل :                        منوّرشدن،درخشیدن،فروغ،پرتو
ایشیلار  :                      تابنده ،منوّر ،درخشنده
ایشیلاک  :                     براق وتابناک،دارای درخشش وپرتو
ایشین  :                       اشعه ،شعاع نور،پرتو،شفق
ایشین سو  :                  درخشش آب،روشنایی حاصل ازبازتابش نورتوسط آب
ایلدَش  :                       متولد شدگان در یک مکان
ایلدیر :                         روشنایی ،برق زدن ،درخشش
ایلقیم  :                       سراب
ایلک آی  :                     ماه نو ،ماه هلال
ایلک ایز :                      اولین نشانه ،نخستین علامت
ایلکناز :                        اولین ناز (اولین دختر خانواده )
ایلگی  :                       مناسب،ارتباط ووابستگی،کنجکاوی
ایلمَن  :                        وابسته به ایل وطایفه
اینجی  :                       دُرّ،مروارید،بسیار تابناک
اٶزآیتان  :                      کاملا شبیه به شفق
اٶزآیسان  :                    نظیرماه
اٶزبال  :                       عسل اصل وحقیقی
اٶزبَن  :                        خال ویژه ومادرزاد
اٶزبیل  :                        آنکه دارای دانشی خاص است،باسواد وآگاه
اٶزپینار :                        منبع آب منحصربه فرد،آب حیات بخش وزلال چشمه
اٶزجان  :                       تَنی،عزیزومحبوب
اٶزدَش :                        فاقد تفاوت،کاملا یکسان
اٶزدَک  :                        ماده،ماتریال،تنۀ درخت
اٶزگو  :                         منحصربه فرد،خاص وویژه
اٶزگول  :                       ویژگی،گونه ونوع
اٶزگولَچ  :                       آنکه خنده منحصربه فردی دارد،دارای طرزخنده ای ویژه
اٶزگونَش :                      نظیرخورشید
اٶزَل  :                          چیره دست وماهر،ویژه،مخصوص،جداگانه
اٶزلَر :                          حسرت کشنده،دلتنگ
اٶزلَم  :                        درذوق وشوق دیدار کسی یا چیزی بودن،حسرت،آرزو
اٶزن  :                         توجه واعتنای جدی
اٶزیورت  :                      سرزمین مادری،میهن،ایل ووطن وطایفه
اٶکه  :                         تیزفهم ،باهوش،متفکروعاقل
اٶگه  :                         متفکر،عاقل،وزیر،مشاور
اٶن ایز :                        اوّلین اثر،نخستین راه
اٶوگول  :                       لایق تعریف وتمجید
اٶیوک  :                        هیجان حاصله ازحس عشق ومحبّت،جوش وخروش عشق
باخیش  :                      نگاه
بادام گؤز  :                    چشم بادامی
باریش  :                       صلح،آتش بس،آشتی
بارینج  :                        شبدرکوهی
باغیش  :                      بخشیدن،هدیه نمودن،عطا
بالا  :                           اولاد،فرزند،نوزاد
بال سان  :                    شیرین همانندعسل،متعلق به عسل
باللی :                         ترکیب شده باعسل،شیرین ولذّت بخش همانندعسل
بایاز  :                          دراصل بیاض است ؛کاملا سفید
بایان  :                         خانم ،بانو
بایراق  :                       تکّه پارچۀ رنگی که بررویش علامت با نشان خاصّ یک دولت ،خلق ،حزب ویا مؤسسه
بَتی  :                         تصویرکردن ،چهره وصورت،فرم،اندام وپیکر،قدوقامت
بَتیک  :                         مکتوب،نامه،نوشته های رسمی،سند،دعای مکتوب
بَدیز :                          زیبا ،خوش قدوقامت،ظریف
بَگَنچ  :                         خوشایند ،پسندیده ومطلوب
بَزَک  :                         نقش ونگار ،آرایش وزینت
بَلگَن  :                         شایسته ،لایق ،سزاوار
بَلگَین  :                        واضح،بارز وآشکار،روشن

اوچکون  :                       جرقه یا ریزۀ آتش
اوچمان  :                       خلبان ، پرواز کننده واوج گیرنده
اورآلتای  :                       شبیه به تپه ،نظیر قلعه
اوراز :                            هدیه ،بخت ،طالع
اوراقان  :                        جنگ جو ،ستیزکننده
اورال :                           تپّه دار ،مکانی مرتفع نظیر تپّه
اورام  :                          محله ،راه عریض وپهن
اوران  :                          ندا،آوا قول والتزام ،هنر
اورتاچ  :                         قسمت،سهم،بخش
اورخان  :                        خان قلعه و دژ،خان اردو گاه ،خان شهر
اورشان  :                       نبرد ،ستیز ومبارز ،نزاع طلب
اورقا :                            درخت بسیاربزرگ وتناور
اورکمَز :                          بی باک ونترس ،جسور
اورکوت :                         دژ یا قلعۀ مقدّس ،اردوگاه مقدّس ،استحکام شریف
اورکون :                         ساختن مسکن برای خویش ،ایجاد اقامتگاه
اورمان :                        بیشه ،جنگل
اوروز :                            هدف ،بخت ،طالع
اوروش :                         نبرد ،ستیز،جنگ ،محاربه
اورون  :                          تخت وتاج ،مکان خصوصی وشخصی ،مقام ورتبه ای والا
اوزان  :                           شاعرمردمی ،عاشیق
اوزتورک :                         ترک توانا ومجرّب،شخص بسیارزیبا،انسان قدرتمندونرم خوی
اوزحان  :                         خان آزاد،خان مستقلّ وغیر وابسته،خان رستگارشده
اوزگون  :                         متأسف گشتن ،معذّب شدن
اوزمان  :                         بالغ شده ،تکامل یافته ،بزرگ شده ،رسیده ،متخصّص ،خِبره واهل فن
اوزه ک  :                         الماس ،جواهر
اوسال :                         عاقل،مثمرثمر،باتدبیرمحتاط
اوغان  :                         خداوند،قادر،حکمران،خدای صلح وآشتی،قوی ونیرومند،کائنات
اوغلا  :                          جوان ،جسور ،قهرمان ،جوانمرد
اوغوز :                          نخستین شیری که ازسینه مادرتراوش میشود یا همان آغوز ،پاک آفریده ،انسان ساده عادی
اوفلاز :                         بسیارزیبا ،نفیس ،نجیب
اوفلاس :                       مرتفع ،جسور،جوانمرد،بی باک
اوقتای :                         اوکتای
اوکار :                           پرنده ای است ماهی خوار با کاکلی به شکل تیر یا پیکان برسرش
اوکتام  :                         مغرور ،باوقار ومتین
اوکتای :                         نظیرتیر ،قوی وقدرتمند ،خشمگین
اوکسال :                       منسوب به تیر،همانند تیر
اوکمان :                         کسی که همچون تیرسریع وتیزتند حرکت کند
اولقون  :                         بالغ ورشید ،رسیده
اولوتورک :                       ترک بزرگ ،ترک قدرتمند
اولوجا :                          بزرگ ،تاحدودی قدرتمند ونیرومند
اولوسیار :                       یارویاورملّت
اولوشان :                       مشهور، دارای نام وشهرت
اومار :                           چاره، علاج ،امید
اوموتلو  :                        امیدوار ،آرزومند ،منتظر
اومود  :                          آرزو ،توقع ،امید
اومید  :                          آرزو ،آمال وخواسته
اونال  :                          صاحب نام،دارای شٲن ومنزلت
اونای :                          مناسب ،کارآمد ،پسندیدن
اون تورک  :                     ترک شهیروسرشناس ،ترک پرآوازه
اونساچ :                        آنکه آوازه ونامش فراگیر باشد
اونلواَر :                          مرد سرشناس ،جوانمرد صاحب نام
اونور  :                          باعظمت ،افتخار ،اعتبار وسربلندی ،نیرومند
اویار :                           متناسب ،مطابق ،نظیر
اویقار :                         پیشرفته ومتمدّن ،متعالی
اویقان  :                       متناسب باچیزی یا کسی،هماهنگ ومطابق
اویقو :                          تناسب ،هماهنگی ،تطابق
اویقور :                         دارای تطابق،متّفق
اویقون :                         متناسب،مطابق ،هماهنگ
ایل آرسلان  :                  شیرسرزمین وایل ،جسور وقهرمان
ایل آیدین  :                     « ائل » و « آیدین »
ایل بای  :                        والی ،امیرولایت
ایلحان :                          پادشاه ،حکمران ،امپراتور
ایلدیریم  :                       صاعقه ،آذرخش،تند وتیز
ایلقار :                          یورش، تهاجم، حمله، حرکت تند و تیز و عهد و پیمان
ایلقاز :                          سلسله جبالی در شمال آناتولی
ایلکین  :                        اولین،نخستین،پیش ازهمه
ایمگه :                         خیال ،تصوّر،نشان وعلامت
ایمیر  :                         شفق،مقدّمه ،بسیار نیکو وعالی
اینان :                         باور کردن ،اطمینان نمودن
اینجه :                         چیزی که باظرافت وزیبایی بر رویش کار شده باشد ،نفیس
اٶتکم :                         از خود راضی ،متکبّر ،کلّه شق ومغرور ،مرد پردل وجراَت
اٶتکون :                        برتر ،مقاوم وپایدار
اٶجال :                         انتقام گرفتن،تلافی نمودن
اٶدول :                         انعام ،بخشش وارمغان
اٶرگین  :                       تاج وتخت ،تخت سلطنت
اٶزآک :                         سیّار ،جاری شونده
اٶزال :                         خالص ،خاصّ،عصاره ،مایه
اٶزبایار :                        بزرگترین ؛عالی ترین
اٶزبیر :                         تک ،یگانه ،واحد
اٶزَت  :                         خلاصه ،چکیده ومختصر
اٶزتک(اُزبَک ) :                جسور،دلاوروپردل
اٶزتورک :                       ترک مادرزاد وخالص ،ترک عزیزودوست داشتنی
اٶزداغ  :                        متین وباوقار همچون کوه
اٶزگور :                          آزاد،رها ،مستقل ،غیروابسته
اٶزمان :                         نزدیک به خود ،گرامی ،با شخصیت
اٶکتَم :                         مغرور ،کله شق،جسور
اٶکتو  :                          مدح وستایش ،تعریف وتمجید
اٶکمَن  :                        بسیار ذکاوتمند ،مرد عاقل
اٶگون :                          درک کننده ،دقیق،وهله یا نوبت
اٶگونچ :                         شٲن وشرف ،مدح و ستایش
اٶلچَن :                         سنجیده
اٶلمز :                          فناناپذیر ،جاودان
اٶنال :                          به پیش آمدن ،به عنوان رهبر وجلوه دار بودن ،پیشگویی نمودن
اٶنجَل :                         پدران ونیاکان که پیش تر می زیسته اند ،گذشتگان ،راه گشا
اٶندَر :                          رهبر،جلوه دار،راهنما،لیدر
اٶنَری :                         عقیده وطرزفکر،پیشنهاد
بابک  :                         بابای کوچک،نام یکی ازقهرمانان آذربایجان
بابور :                           دراصل ببراست حیوانی درنده وگوشتخوارازتیره گربه سانان
بارقین  :                       سیّاح ،گشت وگذارکننده ،آنکه راه رفته رادوباره بازنگردد
بارلاس :                       جنگاور،نبرد کننده،جوانمرد دلیر،قهرمان جسور
بارلاک  :                       پناه گاه،جان پناه،سر پناه
باریمان  :                       غنی،مالداروثروتمند
باشار :                         ازعهدۀ انجام کاری برآمدن ،قادربودن،مهارت یافتن
باشال :                        پیشرو،آنکه دررٲس سایرین باشد،ارشد
باش قارا :                      صاحب قدرتی عظیم،رهبرقدرتمند
باشکان :                       مدیر،سرپرست،رئیس ویارهبریک تشکیلات،مٶسسه،اداره ویا جمعیتی خاصّ
باش کایا  :                    صخرۀ عظیم ،قدرتمند
باشمان :                      مدیر،رهبر،سرپرست
باغاتور :                        دلیر،شجاع،جوان مرد
باکمان :                        مفتّش،بازرس،ناظر

ائلتاج  :                          تاج ایل ،شخص مورد احترام خلق،زعیم ورهبرسرزمین
ائلتاش :                         هم ایل ،هموطن،هم طایفه
ائلچین :                         لایق ایل ،برای مردم وایل
آئل سئوَر  :                     عاشق وشیفتۀ سرزمین وایل
ائلکین  :                         میهمان،سیاحت کننده
ائلگین  :                         غریب ،مهاجر،آنکه ازخانه وکاشانه اش مهجورمانده باشد
ائل ناز (الناز)  :                نازنین قوم،زیبا وعشوه گرطایفه
ائوین :                           هسته یادانه،تخم،مایه واصل هرچیزجوهروعصاره
اَبرَن  :                           دنیا،کائنات،سما وفضا
ابرو :                           خطوط موج دارکشیده شده برروی لوحه های آهنی و غیره،نقوش و خطوط طبیعی روی سطوح
أدا (عربی ) :                 نازوعشوه،رفتار وسلوک،طرز،اسلوب،اجرا وایفا نمودن
أرسن  :                        شبیه به قهرمانان وجوانمردان
أ رکانا  :                        آزاد،مختارومستقل
أرگم  :                          نازنین من،محبوب من
أرگول  :                        همانند گل،انسانی نظیرگل
أرمغان  :                        هدیه،تحفه
أرمَن  :                         لایق حرمت واحترام،خوش یمن ومبارک
أسمر :                         گندمگون
أسیم  :                        وزش باد،شدّت باد،مه
أسین  :                        مه صبحگاهی،نسیم سحری،الهام،احساساتی شدن،هوس
ألیک  :                         جیران،آهو،غزال کوهی
اوتکو  :                         سر انجام نیک،ظَفَر
اود آنا  :                       مادرآتش
اود دنیز :                      دریای آتش
اودشَن  :                      شاد آتشین وپرحرارت
اوروز :                          بخت وطالع ،خوشبخت،ماه،روزه داری،ماه صیام (رمضان )
اوزای  :                         فضا،عالم لایتناهی
اوزوک :                        انگشتر
اوستون  :                      بهتر، درسطحی برتر
اوسلو :                         صاحب کمال،عاقل،آرام
اوغور  :                         موفقیّت،نیکی،بخت ،طالع
اوغورلو  :                       شخص خوش یمن ومبارک وخجسته،مایۀ برکت
اوکای  :                        بیانگراحساس رضایت وخوشنودی است،احسنت،آفرین،بسیار نیکو
اولجا  :                         غنیمت،بخشش وعطا
اولجای  :                      بخت،طالع،اقبال
اولدوز :                         ستاره
اولکان :                         بسیاربزرگ،عظیم
اولکَر :                          هفت ستاره خوشه پروین،ثریّا
اولگون  :                       رنگ آبی،به رنگ آب
اولوس :                        ملّت،خلق،قوم وطایفه
اوماچ  :                         امید،مقصد وهدف،آرزو
اومای  :                        الهه
اومیده  :                        آرزو،آمال،خواسته
اونای  :                         شریف، نامدار،پرآوازه
اونسال  :                      بسیارمشهور
اونلو  :                         شهیروپرآوازه،جذّاب وگیرا
اویسال  :                      حرف شنو،مطیع
ایپک  :                         تارهای بسیارظریف ودرخشان ابریشم
ایپک تن  :                     دارای پیکری لطیف وظریف نظیرابریشم
ایپک نور :                      برّاق
ایزگی  :                       عاقل،باهوش وباذکاوت،عادل ومنصف
ایزیناز :                         خوش اثر
ایستَر  :                       خواستن،طلب نمودن
ایستَک  :                      آرزو،خواسته،مراد
ایشیک :                      روشنایی،فروغ،تابناکی

ائل داش :                     هم ملیّت ،هم نژاد
ائل سئوَن  :                   دوستدار میهن وقوم ،خواهان خلق ومرز وبوم
ائلسس :                      ندای ایل ،ندای خلق
ائلشاد :                       حکمران ایل ،شادی وسرورمردم
ائل شَن  :                     مسرور وشاد شونده به همراه طایفه وایل ،مایۀ شادی وسعادت خلق،خوشحال وشاد کننده ائلمان  :                        سمبل ونشانۀ ایل
ائل میر :                        آقاوسرورایل ،امیروراهبرورئیس طایفه وخلق
ائل یار :                        دوستدار قوم ،یاور وپشتیبان ملّت
ائلیاز :                          بهارایل ،مایۀ خرّمی ونشاط سرزمین
ائلیگ  :                        حکمران ،پادشاه
ائوگین  :                       همراه باتعجیل ،بدون تأخیر،عجولانه
اَبروک  :                        دارای ثبات ودیانت،صبورواستوار
اَتابک  :                        دایه، مربّی
اَر :                              مرد ،قهرمان ،جوانمرد ودلیر،مورد اعتماد ومقیّد به کلام خویش
اَرال  :                          قهرمان ، آنکه جوانمرد وشجاع باشد
اَرتاج  :                         قهرمان تاجدار
اَرتاش :                        جوانمرد
اَرتان  :                         مرکب است ازدو کلمه «ار»و«دان»یعنی صبحگاه ،سپیده دم،هنگام شفق
اَرتایلان  :                      زیبا ،ظریف وباطراوت ،جوان خوش قدوقامت
اَرتَک  :                         همچون مرد ،همانند قهرمانان
اَرتَم  :                          ادب وتربیت ،ارکان،درک وشعور
اَرتوران  :                       قهرمان توران زمین ،جوانمرد وپهلوان توران ،تورانی
اَرتوز :                           انسان راستین ،قهرمان حقیقی
اَرچئویک :                      بسیار جلد وچالاک ،تند وتیز،جوانمردی که سریع بجنبد
اَرچین  :                        دارای ناموس وشرف،پهلوان وقهرمان حقیقی ،جوانمرد واقعی
اردالان  :                       کسی که سریع ضربه می زند
اَردَم  :                          شایستگی ،فضیلت ،راستی
اَرَز :                             سکوت وآرامش ،خوشبختی ،لذّت
اَرسان  :                       شهیر،معروف وشناخته شده
اَرسَل :                         دلیرهمچون پهلوان
ارسلان  :                      شیر دلاور
اَرسومَر :                       قهرمان سومری ،مردی که از تبار سومریان باشد
اَرسوی :                       آنکه ازتبار ونسلی قدرتمند وجوانمرد باشد
اَرسین :                        قهرمان وجسور باشد ،مرد باشد
اَرشاد :                         حکمران دلاور
اَرشان  :                       دلاور نامدار ،جوانمرد شهیر
اَرشَن :                         خوش بخت واقبال ،شادمان
اَرکال :                         بیانگر آرزوی جسارت ودلاوری است
اَرکوت :                         انسان خوش یمن ومبارک
ارگون :                         دلاور وقهرمان زمانه
اَرگونَش :                       جوانمرد خورشید ،مرد آفتاب
اَرگیل  :                         جوانمردان ودلاوران ،مردان
اَرَم  :                            خواسته وآرزو ،رضایت داشتن
اَرمان  :                         مرد جسور وبی باک ،قهرمان
اَرونات  :                        انسان با نظم وترتیب،بااخلاق
اَرییلماز  :                       بی امان ،استوار وباصلابت
اَزَگی :                          نغمه ،آواز،آهنگ یا ملودی ،مقام موسیقی ،اصول وشیوه
اَژدر :                            اژدها،قوی وقدرتمند ،مهیب وترسناک ،جسور
اَفشار  :                        آنکه کاری راسریع وصریح انجام و مشکلی را حل نماید،نام یکی از بیست وچهار طایفه اوغوزها
اَمراح  :                         دوست داشتن ،شیفته و واله گشتن ،عاشق وشیدا شدن
اَمران  :                         دوست داشتن ،حُبّ،رفاقت کردن
اوبچین  :                       اسلحه
اوجامان  :                      بلند مرتبه ومعظم
اوچار  :                          آنکه قادر به پرواز کردن باشد
اوچکان  :                       پرواز کننده

آغامیر :                       رهبر محترم ،امیر ویا رئیس بزرگ
آغایار :                        بزرگ وشایسته حرمت ،رفیق صادق ،دوست ،محبوب
آفشین  :                     لباسی که به هنگام رزم پوشند ،نیزه
آک بولوت  :                   ابرسفید رنگ
آک پای  :                     سهم ویا بخش خالی ازهر گونه حرام ،سهم حلال
آکتان  :                        سپیده ،وقت طلوع خورشید در سحرگاهان ،میدان ،فضای باز
آکتای :                        مایل به سفیدی ،شبیه رنگ سفید
آک دنیز :                      دریای مدیترانه واقع در جنوب غرب کشورترکیه
آک شیت  :                   خورشید ،نور آفتاب دارای صورتی نورانی ،آنکه سیمایش نورانی ودوست داشتنی است
آلا :                             دارای رنگهای گوناگون ومختلط
آلاتان :                         به سرخی گرائیدن ویاروشن شدن افق درسحرگاهان
آلاز :                            شعله ،اخگر،برافروختن وسرخ گشتن
آلاو :                            شعلۀ آتش
آلپ  :                          قهرمان ،دلاور،پهلوان ،ماهر،جسور،شجاع ،جوانمرد
آلپ آیا :                        دلاور وجنگجوی مقدّس
آلپار :                           دلیر ،سربازجسور،مرد شجاع
الپ سو :                      سپاه جسور،قشون بی باک،سرباز شجاع
آلپ سوی :                    آنکه از سلاله ونسل قهرمانان باشد ،دارای نیاکان واجداد دلیر
آلپ کارا :                      پهلوان نامدار ،قهرمانی که مایۀ ترس سایرین است ،جسور
آلپمان  :                       شخص جسور ،شجاع ،قهرمان
آل تاچ  :                       تاج درخشان،تاج برّاق ودرخشنده
آلتای :                         طلا،نگین سنگی،باارزش،اصول ،متد،تدبیر،درختستان ویا بیشه زارمرتفع ،کوه بلند ورفیع
آلتون :                         طلا
آلتونجو :                       زرگر،طلافروش
آل سوی  :                   دارای اصل ونسب نیکو،آنکه ریشه واجدادش نجیب اند
آلقان :                         ستودن وتمجید کردن،به شهرت رساندن،خوشبخت ساختن،فاتح ،ضبط کننده
آلقو  :                          ازاسامی کهن است،کلاً وتماماً،همه ،یکپارچه
آلقین  :                        محکوم کردن ،متّهم نمودن ،تجمّع ،دریک جا اجتماع کردن
آلیشیک  :                    عادت کرده ،خو گرفته ،آنچه که شعله ور گشته وبه سرخی گراید
آنار :                           نامی است بسیار کهن ،به خاطر آورنده
آند :                            قسم ،دلیلی برای ابراز واثبات صداقت کلام
آنلار :                          فهمیده ،درک کننده
آنیت  :                         مجسّمه ،تندیس یاد بود
آوجی :                        شکارچی ،صیّاد
آیاچی :                        محافظت کننده ،حامی وپشتیبان ،دلسوزوغمخوار
آیاز :                            از اسامی کهن ،تمیز ،روشن ،شب زمستانی بسیار سردی که آسمانش صاف ومهتابی باشد
آی بار :                        براق ،نورانی ودرخشان همانند ماه ،با هیبت ،ترسناک
آی بَرک  :                     درخشان همانند ماه ،استوار وبی نقص ،نیرومند،پایدارو باوقار
آی دَنیز :                      « آی » و « دنیز »
آیدین  :                        روشن ،واضح ،درخشان ،آشکار
آیقین  :                        آنکه از فرط علاقه مدهوش گردد ،حیران ،شیدا ،عاشق
آی کاچ  :                      ناطق ،سخنگو،خواننده ،شعر،شاعر
آیما :                           به خود آمدن ،بیدار شدن
آیماز  :                         غافل ،بی خبر ، بی رنج وغصّه
ائرتَن :                         شفق ،صبح هنگام ،فجر
ائرکین  :                       آزاد ورها ،مستقل
ائریشمَن :                    آنکه به هدفش رسد ،نائل آینده ،ملحق شونده
ائل :                           خلق ،جماعت،انسانها،دولت،سرزمین وولایت
ائل آرسلان  :                شیر ایل وطایفه ،جوانمرد وجنگاورمیهن
ائل آلان  :                     فتح کنندۀ ممالک ،کشور گشا
ائل اوغلو  :                    پسرایل وعشیره ،اولاد وطن ،پسربیگانه ،غریبه ،ناآشنا
ائلبارس :                      پلنگ ایل
ائل باشی  :                  رئیس ورهبرایل ،مدیر وراهنمای قوم وطایفه، والی
ائل تَن :                        متناسب وسازگارباایل وقبیله ،تابع عادات ورسوم وآئین های متداول درایل
ائ

آنسال  :                      مربوط به قوۀ تفکر،عقلی
آنلیک  :                       فهمیده،عقل،ذهن
آنناک  :                       یادگار،خاطره
آنی :                          خاطره،به یادآوردن
آی  :                          ماه ،روشن،زیبا،براق،جذاب وگیرا
آی بن  :                      آفریده شده همانند ماه،جذاب ودرخشان همچون ماه
آی بنیز :                      ماه چهره،آنکه سیمایش مثل ماه باشد،زیباروی
آی پار  :                      درخشنده وفروزان همانند ماه
آیپارا  :                        ماه نو،هلال ماه
آی پری  :                     زیبا مانند ماه
آیتاج  :                        تاجی که همانندماه درخشان وبرّاق باشد،زیبا،ناطق
آیتار  :                          بشارت دهنده
آیتارشن  :                     قاصدشادی
آی تن  :                       ماه پیکر،همچون ماه،زیبا،خوش قدوقامت،خوشایند
آی جامال  :                   ماه رخسار،آنکه صورتی زیباهمچون ماه داشته باشد
آیجان  :                        پاکدل،دختری که تن وروانش به پاکی ماه باشد
آی چیچک  :                   گل آفتابگردان
آیدا  :                          درماه،گیاهی خوشبوکه کنارآب میرویدو با گیاه «قایتارما»یا«بئش مارماق»که کاربرد طبّی دارند
آی دار  :                       کاکل،یال
آیداشن  :                     شادی وسروردر ماه
آیداگول  :                      گلی که در سطح کره ماه روئیده باشد یااز ماه آورده شده باشد ،گل ماه .زیبا ،خوب روی
آیدان  :                         آفریده شده ازماه،ایجاد شده ازماه زیبا چهره ای که از ماه آمده باشد ،نیکو چهره همانندماه
آی دینچ  :                     استواروپابرجا چون ماه برّاق،درخشان،انبوه
آیرال  :                         مستثنی،آنکه استثنا شده باشد
آی سِئو  :                     دوست داشتنی مثل ماه
آیسان  :                       شبیه به ماه،مانند ماه
آی سَل  :                      سیل نورماه،پرتوماه،زیباودرخشان چون ماه
آی سَن  :                      همانند ماه هستی،به ماه می مانی
آیسودا  :                        ماه درآب
آی سون  :                     ارمغان ماه،هدیه ماه
آی سونا  :                     سونای ماه،قویی که پرهای سرش سبزرنگ است و زیباچهره ای که اختصاص به ماه دارد
آی سوی  :                     آنکه ازماه باشد،ازنسل ماه،برازنده ونیک خوی
آی سین  :                     مثل ماه هستی،همانند ماهی،زیبا هستی
آیشان  :                        شناخته شده چون ماه،مشهور،نامداروشهیر
آیشن  :                         مثل ماه صاف ودوست داشتنی
آی فَر  :                         سفید مثل ماه ،نورودرخشش ماه،زینت ماه
آی قاش  :                      دارای ابروانی همچون هلال ماه (در شعر کاربرد بسیاردارد )
آی قیز :                         دختری که ازماه آمده باشد دخترزیباوخوشایند
آی گئن  :                       مرتبط با ماه،دوست بسیارنزدیک وهمدل،همراز
آی گول  :                       گل ماه،زیبا همانند ماه
آیلا  :                           هاله اطراف ماه وسایرسیارات،شفق،درخشش
آیلار  :                          ماه ها
آیلان  :                         همراه ماه،شبیه به ماه
آیلین  :                         دایرۀاطراف ماه،هاله
آیمان  :                         انسانِ ماه،آنکه ازماه باشد،زیبا چون ماه
آیمان  :                         مثل ماه
آیناز  :                           زیباچهره ای که نازوعشوه داشته باشد،مهناز
آی نور  :                         نورانی مثل ماه ،پرتو ماه،درخشان چون ماه
آی نیسه  :                    بانویا دختری که چون ماه زیباباشد
ائتکین  :                         تأثیرگذارنده،مؤثرواقع شونده،فعّال،اقدام کننده
ائتناز  :                           نازکن
ائل آی  :                        ماه ایل،زیباروی طایفه
ائلبالی  :                        شیرین وعسل ایل وطایفه
ائل بَزَر  :                        زینت طایفه،زیباچهرۀ قبیله،انسان نیکوی ولایت
ائل بزه ر :                       زینت دهندۀ ایل وطایفه